Bezpieczeństwo i higiena pracy cieszy się szczególną ochroną w polskim systemie prawnym. Nawet Konstytucja RP odwołuje się do tego zagadnienia. Naruszenie przepisów BHP zgodnie bowiem z art. 66 ustawy zasadniczej każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Nic zatem dziwnego, że naruszenie tych przepisów wiąże się z koniecznością poniesienia odpowiedzialności karnej. Co i komu grozi za narażenie pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty zdrowia i życia? O tym niejednokrotnie traktują nasze szkolenia bhp.
Art. 220 Kodeksu karnego
Penalizacja naruszenia przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy została zatem uwzględniona w art. 220 Kodeksu karnego. Zgodnie z tą regulacją „kto, będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.” W oparciu natomiast o kolejne paragrafy tego artykułu „jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku” oraz „nie podlega karze sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo”.
Kto jest objęty ochroną?
Nasze szkolenia bhp uświadamiają naszych kursantów, że chociaż przepisy formułują wprost, że ochroną objęty jest pracownik, to jednak na tym tle rysowało się wiele konfliktów w doktrynie prawa i orzecznictwie. Finalnie należy natomiast uznać, że ochroną art. 220 Kodeksu karnego objęci są wszyscy pracownicy – niezależnie od umowy łączącej ich z pracodawcą. Nie chodzi zatem wyłącznie o osoby wykonujące pracę, w której występują szczególne zagrożenia dla życia lub zdrowia.
Na kim spoczywa odpowiedzialność?
W kontekście strony podmiotowej przestępstwa, określonego w art. 220 Kodeksu karnego, należy wskazać, że może się go dopuścić wyłącznie osoba odpowiedzialna za bezpieczeństwo i higienę pracy, a zatem przede wszystkim pracodawca (jego obowiązki wskazano między innymi w art. 207 § 1 Kodeksu pracy). Jeżeli w danej przestrzeni pracują osoby zatrudnione przez różnych pracodawców, pracodawcy mają obowiązek współpracowania ze sobą w zakresie zapewnienia odpowiednich warunków pracy – bezpiecznych i higienicznych. Mogą oni pokusić się o zatrudnienie koordynatora, który te obowiązki wykona za nich, ale należy pamiętać, że nie zwolni to ich od odpowiedzialności. Nadto jako osoby ponoszące odpowiedzialność należałoby również wskazać wszystkich kierowników (zarządzających grupą ludzi), a także osoby, które w ramach podejmowanych czynności kontrolnych i nadzorczych (nadzór bhp) uprawnione były do wpływania w sposób władczy na warunki bezpieczeństwa i higieny pracy.
Organ Państwowej Inspekcji Pracy
Dodatkowo należy wskazać, że w kontekście art. 220 możliwa jest kumulatywna kwalifikacja prawna z art. 231 Kodeksu karnego w odniesieniu do osób pełniących funkcję organu Państwowej Inspekcji Pracy. Konkretniej, chodzi o ewentualne przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków i co gorsza, możliwe uzyskanie korzyści majątkowej lub osobistej na tej podstawie.
